Τα παλιά καλά χρόνια των παππούδων μας, η σύναψη μιας προφορικής συμφωνίας δια της απλής διαβεβαίωσης ή ακόμη και μέσω μιας χειραψίας, αποκτούσε για τον άνθρωπο τεράστια δικαιοπρακτική σημασία . Ήταν τα χρόνια που η ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ αναγόταν από τις κοινωνίες στην υπέρτατη αξία, ως “θαυμαστό συστατικό” που εμπνέει κίνητρα, οράματα, επικοινωνία, οικειότητα, ομαδικότητα, δημιουργικότητα, αγάπη, και που ως πανίσχυρη δύναμη μπορεί να θεραπεύει τη σύγκρουση, να διευκολύνει τη συγχώρεση, να μετατρέπει τους εχθρούς σε φίλους, και να προσδίδει επιτυχία στις δουλειές και τις σχέσεις!.
Πράγματι σε έναν τέτοιο ιδανικό κόσμο, μια χειραψία θα ήταν το μόνο που θα χρειαζόταν ένας απλός ιδιώτης ή ένας επιχειρηματίας για να σφραγίσει τη συμφωνία με τον αντισυμβαλλόμενό του ωστόσο για τους φανατικούς νοσταλγούς αυτών των ειδυλλιακών εποχών , η υιοθέτηση μιας τέτοιας στάσης ζωής θα μπορούσε στην εποχή μας να αποδειχτεί από αφελής, έως και εξαιρετικά επικίνδυνη.
Ο αθετών το λόγο του διαθέτει για την πράξη του αυτή τη δική του ερμηνεία, αν δε διαθέτει και το δικό του, προσωπικό του Θεό! Παλεύοντας να αποδεσμευθεί ανωδύνως από την υποχρέωση να τηρήσει τα υπεσχημένα, επικαλείται ασφαλώς και σε κάθε περίπτωση γι αυτό κάποιο λόγο. Η «ηθική του» δέσμευση ποσώς τον ενδιαφέρει ενώ η « συμβατική του δέσμευση που – κατά τα άλλα και σύμφωνα με το δίκαιό μας- μπορεί να προκύψει και μέσα από μια προφορική συμφωνία, έχει φροντίσει ή έχει την τύχη να μην αποδεικνύεται επαρκώς. Ο διαβρωμένος αυτός συνειδησιακά άνθρωπος φέρει ισχυρή την πεποίθηση ότι έχει επιτύχει την εξαπάτηση του άλλου, και συνειδητά ή ασυνείδητα – ανάλογα με το βαθμό της ηθικής του πόρωσης- αποδίδει στον εαυτό του τα εύσημα γιατί η ευφυία του αποδεικνύεται υπέρτερη της ευφυίας του εξαπατημένου.
Σύμφωνα με τον άγραφο ηθικό νόμο «Ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή», η απόκρυψη της αλήθειας ιδίως προ της λήψεως αποφάσεως συνεπάγεται άμεση χειραγώγηση και επιβολή/υποδούλωση των παραπληροφορημένων μελών της κοινωνίας, αποτελώντας άμεση πηγή διαφθοράς και κατάλυσης των θεσμών. Πρόσφατη εξάλλου απόφαση του Αρείου Πάγου, δέχτηκε ότι «στην αξία του ανθρώπου περιλαμβάνεται πρωτίστως η ανθρώπινη προσωπικότητα ως εσωτερικό συναίσθημα τιμής και ως κοινωνική αναγνώριση υπόληψης», αναδεικνύοντας έτσι την ανθρώπινη υπόληψη ως πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, και θεμελιώνοντας ευρύτερη υποχρέωση σεβασμού και προστασίας αυτής. Παραγνωρίζοντας αυτήν την πραγματικότητα και διαψεύδοντας επί της ουσίας τις προσδοκίες του αντισυμβαλλομένου του έναντι του προσώπου του, ο αθετών το λόγο του επιφέρει ισχυρό πλήγμα στην ίδια την ατομική του αξιοπιστία, αμαυρώνει τη φερεγγυότητα και τη φήμη του, συνθηκολογεί με την αναπόφευκτη απαξίωση του προσώπου του και συνεπώς υπονομεύει την ίδια την ύπαρξή του!
Παρά ταύτα ωστόσο και παρά τη δεδομένη μομφή της έννομης αλλά και ηθικής τάξης για μια τέτοια συμπεριφορά, η έκταση του φαινομένου της μη τήρησης των προφορικών συμφωνιών, είναι στην εποχή μας τεράστια! Η χειραψία στα χρόνια μας καθίσταται πλέον συμβολική χειρονομία της έναρξης μιας συμβατικής σχέσης και μόνο. Οι λόγοι για τους οποίους μια συμφωνία γενόμενη μπορεί να αμφισβητηθεί, μπορούν πλέον της διαφθοράς του συμβαλλομένου να ερμηνεύονται και από άλλα αίτια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι συνθήκες που πλαισιώνουν τη συμφωνία δύνανται να αλλάξουν δραματικά σε μικρό χρονικό διάστημα –τα πάντα ρει (Ηράκλειτος)– και οι ερμηνείες για το πώς θα εφαρμοστεί μια συμφωνία σε διαφοροποιημένες των αρχικών συνθήκες μπορεί να ποικίλλουν σημαντικά.
Με την πάροδο του χρόνου εξάλλου, κάτι που επίσης αλλάζει μπορεί να είναι οι μνήμες. Οι συμβαλλόμενοι που προσπαθούν να ανακαλέσουν τις ακριβείς λεπτομέρειες μιας λεκτικής συμφωνίας χρόνια αργότερα, είναι σαν να επιχειρούν να παίξουν «το χαλασμένο τηλέφωνο». Αυτό εξηγείται εν μέρει από το γεγονός ότι οι άνθρωποι που στην αρχή μιας συμφωνίας τείνουν να είναι υπερβολικά αισιόδοξοι, στη συνέχεια και αφού τα όνειρά τους εμπλακούν με την πραγματικότητα, αποκτούν επιλεκτική μνήμη πολλώ δε μάλλον στις περιπτώσεις που από την ποιότητα της μνήμης τους εξαρτώνται μεγάλα χρηματικά ποσά. Τέλος, και στις σπανιότερες των περιπτώσεων, ένας συναλλασόμενος μπορεί πράγματι – και παρά τη δεδομένη καλοπιστία του-, λόγω της μεσολάβησης ικανού χρονικού διαστήματος να απωλέσει μέρος της μνήμης του! Ο τελευταίος αυτός λόγος, θα μπορούσε να αποτελέσει το ισχυρότερο νομικό επιχείρημα ώστε ο ιδεολόγος πελάτης μας που αρνείται να δεχτεί την ασχήμια της ανθρώπινης φύσης, να αναθεωρήσει τελικά την άποψή του αναφορικά με την ανάγκη της καταγραφής των συμφωνιών με τους συνανθρώπους του! Επισημαίνουμε δε ότι το ελληνικό δίκαιο αναγνωρίζει ως ισχυρή και την πιο απλή ή απλοϊκά καταγεγραμμένη συμφωνία, αρκεί αυτή να είναι εξοπλισμένη με σαφήνεια και λεπτομέρεια!
